رییس پژوهشكده مردم شناسی در همایش ملی یلدا مطرح كرد:
پیوند شعر، آیین و هویت ملی اقوام ایرانی در یلدا
به گزارش بریونی رئیس پژوهشكده مردم شناسی گفت: حضور حافظ در جامعه شهری و روستایی ایران و حضور فردوسی در جامعه عشایری ایران بر سفره و خوان یلدا، پیوند شعر، آئین و هویت ملی اقوام ایرانی را نشان داده است.
به گزارش بریونی به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، علیرضا حسن زاده رئیس پژوهشكده مردم شناسی امروز «شنبه» در همایش ملی یلدا كه در پژوهشگاه برگزار گردید اظهار داشت: ما بنا به سنتی قدیمی كه از دوره استاد محمد میرشكرایی شروع شده، هر سال یلدا را جشن گرفته ایم اما ظاهراً این همایش اولین همایش ملی علمی یلدا دستكم در میراث فرهنگی به شمار می آید.
وی با اشاره به اینكه یلدا آئینی تقویمی است كه معانی فلسفی و هستی شناختی چرخش و تغییر فصول و گذر زمان را بر مبنای جهان بینی انسان ایرانی نشان داده است خاطرنشان كرد: به واقع یلدا مقارن با انقلاب زمستانی است تا اعتدال بهاری كه در نوروز متجلی می شود، میل به نوزایی، زایندگی، بركت و شكوفایی را در نزد اقوام ایرانی نشان دهد.
او اظهار داشت: اگر نماد نوزایی و شكفتگی و زندگی در آئین همزاد یلدا یعنی كریسمس درخت كاج است در یلدا میوه های تر زمستانی و خشك تابستانی (خشكبار) این مفهوم یعنی ستایش زندگی، نوزایی، بركت، شكوفایی و شادمانی را نشان می دهند.
حسن زاده خاطرنشان ساخت: البته در كریسمس لامپ های روشن همان نقش میوه ها و خشكبار ما را بازی می كنند و هم نماد تولد و زایش هستند و هم نماد روشنایی یعنی همان نقشی كه انار بعنوان نماد زایش و روشنایی بازی می كند.
وی یلدا را آئینه تنوع فرهنگی و همبستگی ملی ایرانی ها دانست و اظهار داشت: این توان فرهنگی و فلسفی ایرانی ها در خلق نماد است كه می بینید انار را هم بعنوان نماد روشنایی، هم نماد زایش و هم نماد وحدت و كثرت بر می گزینند؛ دانه های فراوانی كه در كنار هم مهربانانه نشسته اند و در عین كثرت، دارای وحدت اند.
حسن زاده فرهنگ یلدا را دارای پویایی خواند و اضافه كرد: این روزها در طراحی آویزه ها و تزئینات جدید انار و خورشید با هم تركیب می شوند، به واقع آئین یلدا با قدرت به حوزه عمومی گره خورده و می توان از بازار یلدا كه قدرت و زیبایی آن مثل بازار نوروز و كریسمس است یاد كرد.
به گفته رئیس پژوهشكده مردم شناسی یلدا چون اغلب آئین های ایرانی از باز تولد یا باز زایی یا همان "ریی برس " حكایت دارد، كه تنها یك تولد جسمانی نیست بلكه یك تولد فرهنگی، اخلاقی و انسانی است.
او با اشاره به اینكه از این لحاظ یلدا نقش و كاكردی چون نوروز اما با نمادپردازی متفاوت دارد اضافه كرد: یلدا چون سایر آئین های ایرانی آئینی زیست سالار یا مبتنی بایوكراسی است كه زندگی و مظاهر آنرا چون شادمانی ستایش می كند.
او تصریح كرد: جست و جوی روشنایی عنصر مهم دیگر در آئین یلدا است، به واقع در تمام تاریخ ایران همانگونه كه كورش پادشاه عصر باستان ایران گفته است: برای جنگ با تاریكی شمشیر بر نمی كشم، چراغ بر می افروزم، یلدا ایین مهربانی، صلح، دوستی، مدارا و شكیبایی، همگرایی و وحدت اقوام ایرانی، و عشق بوده است.
این مردم شناس با اشاره به اینكه آئین ها صلح و دوستی را در بین اقوام ایرانی به صلح و دوستی پایدار تبدیل نموده اند، یلدا را تقدیس و ستایش زندگی و نوزایی دانست و اظهار داشت: حضور حافظ در جامعه شهری و روستایی ایران و حضور فردوسی در جامعه عشایری ایران بر سفره و خوان یلدا، پیوند شعر آئین و هویت ملی اقوام ایرانی را نشان داده است.
حسن زاده با اشاره به این نكته كه در تمام سنت های تفسیری آئین یلدا، لزوماً شب و روز در ستیز و جنگ با هم نیستند خاطرنشان كرد: بلكه در نگاهی چون نگاه سهروردی كه هم نماد عرفان اسلامی و هم جهان بینی و فلسفه عصر باستان ایرانی ها است، همانگونه كه جسم و جان با هم همسایه اند شب و روز هم در كنار هم به سر می برند.
به گفته وی، از دامن این شب بلند است كه چنین نوزاد نورانی و زیبایی به نام خورشید چشم می گشاید.
او تصریح كرد: در نظر داشته باشید كه این آئین آئینی باستانی است اما لزوماً آئینی زرتشتی نیست ازاین رو این آئین را نمی توان بر مبنای دوگانه گرایی زرتشتی یعنی برخورد خیر و شر تفسیر كرد.
وی خاطرنشان ساخت: البته پارادایم نگرش زرتشتی در شعر فارسی بعنوان یك پارادایم قوی در بخشی از ادبیات فارسی از تقابل هجران و وصل سخن گفته كه گاه گویی از برخورد خیر و شر سخن می گوئیم، این نوع نگاه به ادبیات روشنفكری عصر پهلوی و مفهوم زمستان و تقابل آن با بهار تبدیل گشته است: زمستان هنجاری و بهاری احساسی یا برخورد پیری و جوانی.
حسن زاده اضافه كرد: نظام استعاری و زیبایی شناسی ادبی در اینجا با نظام فلسفی آئین یلدا به نظرم متفاوت می باشد و می تواند ما را به اشتباه بیاندازد.
وی در انتها با اشاره به برگزاری نشست های شب افسانه و شب یلدا در سلسله شب های بخارا در این عرصه خاطرنشان كرد: این همایش با هزینه چهار صد هزار تومان برگزار گردید و به نظر من بخصوص باید در این شرایط سخت اقتصادی و مشكلاتی كه وجود دارد در مورد هزینه همایش ها بسیار صرفه جویی كرد.
حسن زاده تصریح كرد: این همایش توسط پژوهشكده مردم شناسی با همكاری پژوهشكده زبان شناسی، كتیبه ها و متون، پژوهشگاه علوم انسانی (پژوهشكده مطالعات اجتماعی و مركز اسناد فرهنگی آسیا)، مركز میراث ناملموس تهران، مدیریت ثبت و حفظ میراث معنوی و طبیعی، مؤسسه پاپیرار، مؤسسه رهاورد گیل و … در حال برگزاری است.
یلدا، جشن كهن ایرانیان
محمد میر شكرایی پیشكسوت مردم شناسی ایران هم در این جلسه خاطرنشان كرد: در تاریخ هیچ ملت و فرهنگی به اندازه فرهنگ ایرانی جشن و شادی وجود ندارد، ۱۲ جشن ماهیانه به مناسبت تقارن روز و ماه، شش جشن آفرینشی به مناسبت مراحل شش گانه آفرینش، چهار جشن فصلی به مناسبت سرآغاز هر فصل و جشن نوروز و دیگر جشن ها همواره در فرهنگ شادی ایرانی ها مورد توجه هستند.
وی ریشه همه جشن ها را بر پایه اعتقاد و باورهای مردم دانست و اضافه كرد: اساساً واژه جشن از نیایش گرفته می شود.
او با اشاره به اینكه یلدا جشن بلندترین شب سال نیست، بلكه جشن تولد مهر است خاطرنشان كرد: بحث تاریخی و مردم شناسی یلدا از همدیگر قابل تفكیك نیست.
میر شكرایی تاریخ را بدون مردم بی مفهوم برشمرد و اظهار داشت: مردم شناسی علمی است كه به مطالعه فرهنگ می پردازد و فرهنگ چیزی جدای از تاریخ یك جامعه نیست.
این مردم شناس پیشكسوت با اشاره به اینكه فلات ایران به علت شرایط آب و هوایی جشن های فصلی چهارگانه دارد اظهار داشت: ما ابتدای بهار، جشن نوروز، ابتدای تابستان، جشن تیرگان، ابتدای پاییز، جشن مهرگان و ابتدای زمستان جشن یلدا را داریم و جشن های مربوط به آریایی ها، جشن های دو فصلی و جشن های بهاره و زمستانی است.
یلدا از زوایای نجومی و آیینی
در ادامه این نشست علیرضا قلی نژاد پیر بازاری معاون فناوری و كاربردی سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری شب یلدا را از كهن ترین جشن های ایرانی ها دانست كه از دیر باز بزرگان در اهمیت آن نزد ایرانی ها اقوال مختلفی رو بر شمرده اند.
او اضافه كرد: ابوریحان بیرونی دانشمند قرن چهارم هجری شمسی در آثار الباقیه در مورد شب یلدا می گوید: «و نام این روز میلاد اكبر است و مقصود از آن، انقلاب زمستانی است. گویند در این روز، نور از حد نقصان به حد زیادت خارج می شود و آدمیان به نَشو و نما آغاز می كنند و دیوها به زوال و فنا روی می آورند.»
قلی نژاد جشن یلدا را از زوایای مختلفی همچون؛ یلدا به مثابه رویدادی نجومی، یلدا به مثابه آئینی بر گرفته از مبانی اعتقادی و آئینی، یلدا به مثابه رویدادی كه در تكرار ایام و سال ها، نو شدن را خاطر نشان می سازد و موضوعی كه ارتباط بین جشن ها و اعیاد همچون شب یلدا را به معماری مرتبط می سازد مورد بررسی قرار داد.
او خاطرنشان كرد: ایرانی ها كوشیده اند در راه تكرار جشن ها و اعیاد كه به شكلی كمی امكان دارد تكراری بیهوده ملال آور و خسته كننده به نظر آید با كمك محتوای فرهنگی مناسك و آئین های رایج هر یك از اعیاد و جشن ها به تغییرات حاصل شده اندر احوالات انسان ها متأثر از نو شدن و نوزایی باطن آدم ها، به نو شدن جهان اشاره كنند این مفهوم در ادبیات ایرانی جایگاه ویژه ای به خود مختص كرده است.
وی اظهار داشت: بدین ترتیب جشن ها مراسم و اعیاد با كمیت هایی شبیه بهم اما كیفیاتی متفاوت تذكری است بر این حقیقت كه گردش زمانه علیرغم شباهت های ظا هری در حقیقت تكرار نمی شوند بلكه هر لحظه و هر سال نو می شوند.
اهمیت ادبیات كودك در انتقال فرهنگی
لیلا كفاش زاده مسئول دفتر كودك و نوجوان مركز معرفی فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری هم در ادامه این نشست با بیان مواردی در مورد اهمیت ادبیات كودك در انتقال فرهنگی، اسطوره ها را شناسنامه فرهنگی دانست و اضافه كرد: اساطیر نشان دهنده فرهنگ و نحوه تفكر مردمان در دوران های كهن است.
او با اشاره به اینكه اسطوره ها الگوی رفتار انسانی اند اضافه كرد: اسطوره تجسم احساسات آدمیان است بگونه ای ناخودآگاه برای تقلیل گرفتاری ها یا اعتراض به اموری كه برای ایشان نامطلوب است.
كفاش زاده علت مطالعه اساطیر را پی بردن به گوشه های تاریخ ساختارهای اجتماعی كهن و فهم و درك و شناخت بهتر رفتار و آداب یك اجتماع و شناخت ریشه ها دانست.
وی در ادامه به بیان تاثیر برخی عوامل بر انتقال فرهنگ فرهنگی نظیر انتقال مفاهیم فرهنگی با كمك قصه، صدای مادر یا مربی انتقال دهنده فرهنگ، نقش قصه ها در انتقال الگوی رفتاری، قصه و نمایش (نقش فرهنگ در الگوی رفتاری) و… اشاره و به تشریح هر یك پرداخت.
داریوش ذوالفقاری رئیس پژوهشكده زبان شناسی، كتیبه ها و متون هم در ادامه این همایش به بیان مواردی در مورد حافظ و شادی با قرائت اشعاری از حافظ پرداخت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب